H τραπεζική ένωση και η φορολογική πολιτική θα αποτελέσουν το νέα μεγάλα στοιχήματα της Ευρωζώνης, τουλάχιστον για τους επόμενους εννέα μήνες, όπως διεφάνη και από τη συνεδρίαση του Eurogroup και του ECOFIN στις 13ης και 14ης Μαΐου. Τα άλλα δύο ανοικτά μέτωπα – η κρίση χρέους στην περιφέρεια και ο ρυθμός δημοσιονομικής προσαρμογής – φαίνεται να εισέρχονται, επί του παρόντος τουλάχιστον, σε περίοδο «ύφεσης».
Κύπρος
Πιο συγκεκριμένα, το Eurogroup αποφάσισε την εκταμίευση 9.5 δισεκατομμυρίων ευρώ συνολικά για την Ελλάδα και την Κύπρο. Για την Μεγαλόνησο ήδη εκταμιεύθηκαν δύο δισεκατομμύρια ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Ακόμη ένα δισεκατομμύριο ευρώ θα εκταμιευθεί πριν από τις 30 Ιουνίου, συμπληρώνοντας έτσι την πρώτη δόση του συνολικού πακέτου των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στη συνέχεια – από τον Αύγουστο – θα ξεκινήσουν οι τριμηνιαίες αξιολογήσεις της Τρόικας, ενώ όπως κατέδειξε και η ανακοίνωση του Eurogroup, οι εταίροι μας θα συνεχίσουν να παρακολουθούν στενά τη διαδικασία εξωτερικού ελέγχου που διεξάγεται στο Κυπριακό τραπεζικό σύστημα, ώστε να διαπιστωθεί αν εφαρμόζεται η νομοθεσία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες («ξέπλυμα» μαύρου χρήματος). Ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, υπογράμμισε χαρακτηριστικά ότι τα πρώτα ευρήματα των πρώτων ελέγχων επιβεβαιώνουν ότι «το Κυπριακό μοντέλο ανάπτυξης δεν ήταν βιώσιμο».
Το σημαντικότερο ίσως νέο σχετικά με την Κύπρο από το Eurogroup, ήταν η διαβεβαίωση του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Κλάους Ρέγκλινγκ, ότι η απομείωση των ανασφάλιστων τραπεζικών καταθέσεων στις δύο μεγαλύτερες τράπεζες του νησιού, δεν επιμόλυνε το τραπεζικό σύστημα της υπόλοιπης Ευρωζώνης, καθώς δεν διαπιστώθηκε εκροή καταθέσεων, ή επιδείνωση στην διατραπεζική αγορά. Αναφορικά με τους περιορισμούς στην μεταφορά κεφαλαίων, άπαντες στις Βρυξέλλες συμφωνούν ότι πρέπει να αρθούν το συντομότερο δυνατόν, αλλά η κατάλληλη στιγμή δεν έχει φτάσει, καθώς ελλοχεύει ακόμη ο κίνδυνος μαζικής εκροής καταθέσεων από το νησί.
Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το Eurogroup αποφάσισε την απελευθέρωση 4.2 δισεκατομμυρίων ευρώ, πριν από τις 20 Μαΐου, υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθούν οι προαπαιτούμενες υποχρεώσεις του μήνα. Στη συνέχεια, 3.3 ακόμη δισεκατομμύρια ευρώ θα εκταμιευθούν μέσα στον Ιούνιο, χωρίς να προηγηθεί νέα αξιολόγηση της Τρόικας, υπό τρεις προϋποθέσεις: πρώτον, να ψηφιστεί το νομοσχέδιο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, δεύτερον, να ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και τρίτον να προχωρήσει η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Εντός των επόμενων εβδομάδων, θα καταφθάσει εκ νέου στην Αθήνα και η αποστολή της Τρόικας, για την επόμενη αξιολόγηση, όπως αποκάλυψε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Όλι Ρεν. Για τα ποσά των εκταμιεύσεων, τα οποία αλλάζουν συνεχώς, ο κ. Ρέγκλινγκ σχολίασε ότι εξαρτώνται από τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας, και φυσικά από την υλοποίηση των συμπεφωνημένων δεσμεύσεων της κυβέρνησης της Αθήνας.
Στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε μετά το πέρας του Eurogroup, ο Έλληνας υπουργός οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας, διαβεβαίωσε ότι το κλίμα έναντι της χώρας μας ήταν καλύτερο από ποτέ και ότι οι εταίροι του δεσμεύθηκαν να εξετάσουν το θέμα της μετακύλισης των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος. Προσέθεσε δε ότι οι επιστροφές των κερδών του Ευρωσυστήματος από τα κέρδη στο χαρτοφυλάκιο ελληνικών ομολόγων που κατέχουν προς τη χώρα μας εξελίσσονται κανονικά.
Πάντως, η ανακοίνωση του Eurogroup αποδεικνύει πως, για τις Βρυξέλλες, δεν εξελίσσονται όλα ρόδινα στην Ελλάδα. Είναι αναγκαίο, σημειώνουν οι υπουργοί οικονομικών της Ευρωζώνης, να επιταχυνθεί η απελευθέρωση της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα, ώστε να μειωθούν οι τιμές και να ανακάμψει ταχύτερα η οικονομία. Παράλληλα, έμφαση δίνει η ανακοίνωση στην ανάγκη καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και της ολοκλήρωσης της ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος της Ελλάδας. Επίσης, ο επικεφαλής του Σώματος, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, υπογράμμισε την ανάγκη να προχωρήσει η αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα και του φοροεισπρακτικού μηχανισμού στην Ελλάδα, αλλά και να ανοίξουν τα κλειστά επαγγέλματα.
Σε ό,τι αφορά, τέλος, την έκθεση της Κομισιόν για την πρόοδο της Ελλάδας στις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, η οποία προκάλεσε θόρυβο, αφού αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για λήψη νέων μέτρων τη διετία 2015-16, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Όλι Ρεν τόνισε τα εξής: «πράγματι προβλέπουμε ότι το δημοσιονομικό κενό είναι λίγο μεγαλύτερο για αυτή τη διετία απ’ όσο περιμέναμε. Όμως οι προβλέψεις αυτή τη στιγμή είναι αβέβαιες και υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο τα δημοσιονομικά μεγέθη της Ελλάδας να εξελιχθούν πολύ καλύτερα. Είναι νωρίς να μιλάμε για νέα μέτρα». Τη λήψη επιπλέον μέτρων απέκλεισε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο και ο κ. Στουρνάρας, δηλώνοντας ότι το δημοσιονομικό κενό ήταν ήδη γνωστό και θα καλυφθεί από άλλες εξοικονομήσεις και όχι από αύξηση φόρων, ή μείωση μισθών και συντάξεων. Επίσης, κύκλοι της Κομισιόν χαρακτήρισαν τον πανικό που επικράτησε στα ελληνικά ΜΜΕ «αδικαιολόγητο» και υποστήριξαν ότι το βασικό μήνυμα της Έκθεσης ήταν ότι η χώρα μας τηρεί τις υποχρεώσεις της για τη μείωση του υπερβολικού ελλείμματος και επιτυγχάνει τους δημοσιονομικούς της στόχους.
Λιτότητα-Ανάπτυξη
Συναίνεση φαίνεται να διαμορφώνεται και για το μείγμα οικονομικής πολιτικής, καθώς η ύφεση στην Ευρωζώνη συνεχίζεται για δεύτερη συνεχή χρονιά. Μολονότι δεν πρόκειται φυσικά να ανακοινωθεί γενικότερο σήμα «χαλάρωσης», οι ρυθμοί δημοσιονομικής προσαρμογής έχουν ήδη επιβραδυνθεί σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα των προηγούμενων ετών και πολύ χαμηλότερα από τα αντίστοιχα στις ΗΠΑ. Στόχος είναι να μην συμπιεστεί και άλλο η οικονομική δραστηριότητα στην Ευρωζώνη. Ως εκ τούτου, στις εισηγήσεις της που θα ανακοινωθούν στο τέλος Μαΐου, η Κομισιόν πιθανότατα θα προτείνει όλες οι χώρες που δεν θα καταφέρουν να πετύχουν τους στόχους τους για τη μείωση του ελλείμματος, να λάβουν παράταση και να μην υποχρεωθούν να εφαρμόσουν νέα περιοριστικά μέτρα.
Παράλληλα, η μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ σε ιστορικά χαμηλά και η δέσμευσή της ότι θα εγγυηθεί τη σταθερότητα του ευρώ, έχουν συμβάλλει καθοριστικά ώστε να μειωθούν τα spread στα ομόλογα της Ευρωπαϊκής περιφέρειας, να αποκατασταθεί η ηρεμία στην Ευρωζώνη και να διευκολυνθεί η επάνοδος της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας στις αγορές και η έξοδός τους από το Μνημόνιο, από το τέλος του τρέχοντος έτους. Μοναδικό μελανό σημείο η κατάσταση που επικρατεί στο τραπεζικό σύστημα της Σλοβενίας, η οποία ενδεχομένως να αναγκαστεί να προσφύγει στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. «Δεν έχουμε βγει από το δάσος ακόμη. Όμως πλησιάζουμε προς τον στόχο μας. Θα ακολουθήσουμε φιλική προς την ανάπτυξη δημοσιονομική προσαρμογή, και θα εκμεταλλευθούμε την ελαστικότητα που μας επιτρέπουν οι κανόνες μας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Νταϊσελμπλουμ μετά το τέλος του Eurogroup.
Τραπεζική Ένωση
Καθώς τα παλιά μέτωπα κλείνουν όμως, ανοίγουν νέα, αφού οι διαφωνίες για τα επόμενα βήματα στην ενοποίηση της Ευρωζώνης δεν έχουν εκλείψει. Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, επιχείρησε να παραπέμψει την πλήρη τραπεζική ενοποίηση της Ευρωζώνης στις καλένδες, υποστηρίζοντας ότι η ενιαία αρχή εκκαθάρισης των τραπεζών θα απαιτήσει αλλαγή των Συνθηκών, διαδικασία που προβλέπεται μακρόχρονη. Την άποψή του δεν συμμερίζεται ούτε η Γαλλία, ούτε τα κράτη του Νότου, ούτε η Κομισιόν.
Αντιθέτως, πιο ομαλά εξελίσσεται η διαδικασία για την δημιουργία ενιαίου μηχανισμού εποπτείας των τραπεζών, το 2014, το συντονισμένο (αλλά όχι κοινό) σύστημα εγγυοδοσίας των καταθέσεων, ενώ πολλά ερωτήματα μένει να απαντηθούν για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, χωρίς τα χρήματα αυτά να προσμετρώνται στο χρέος των οικείων κρατών. Ειδικότερα, τα ερωτήματα είναι σε ποιο σημείο θα παρεμβαίνει ο ΕΜΣ, υπό ποιες προϋποθέσεις και ποια θα είναι η συμμετοχή των εθνικών ταμείων χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Η πιθανότητα να έχει αναδρομική ισχύ η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση και επομένως να επωφεληθεί από αυτήν η Ελλάδα για να αφαιρέσει 50 δισεκατομμύρια δημόσιου χρέους που έχουν δοθεί στις τράπεζες της χώρας, δυστυχώς απομακρύνεται. Εξίσου απογοητευτικό είναι και το γεγονός ότι ο ΕΜΣ πιθανότατα θα παρεμβαίνει για να διασώζει τράπεζες αφού έχει εξαντληθεί και η δυνατότητα συμμετοχής (bail in) των ανασφαλιστών καταθετών (όσων δηλαδή διαθέτουν καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ)
Φορολογικό
Σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής τέλος, το ECOFIN της 14ης Μαΐου έδωσε εντολή στην Κομισιόν να αναδιαπραγματευτεί συμφωνίες για τη φορολόγηση των τόκων καταθέσεων Ευρωπαίων πολιτών στην Ελβετία και σε μικρές ευρωπαϊκές χώρες εκτός Ε.Ε που θεωρούνται φορολογικοί παράδεισοι. Λόγω των αντιδράσεων του Λουξεμβούργου και της Αυστρίας όμως, δεν επιτεύχθηκε συμφωνία για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών περί καταθετών μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών και την αυτόματη φορολόγηση των τόκων καταθέσεων. Στη Σύνοδο Κορυφής της 22ας Μαΐου, το Λουξεμβούργο θα βρεθεί απομονωμένο, αφού η Αυστρία ήδη δείχνει ότι ενδεχομένως να υποκύψει στις πιέσεις των εταίρων της, για την υποβάθμιση του τραπεζικού απορρήτου.