Η πρόσφατη οικονομική κρίση ανέδειξε τα όρια της οικονομικής επιστήμης. Τα όρια αυτά αφορούν τόσο την προβλεπτική ικανότητά της, δεδομένης της αποτυχίας της να προβλέψει την κρίση, όσο και την ίδια την αναλυτική της ισχύ σχετικά με την κατανόηση των μηχανισμών της οικονομίας, δεδομένου ότι οι οικονομικές και ρυθμιστικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν σε μια σειρά από χώρες του αναπτυγμένου κόσμου πριν από την κρίση, και οι οποίες κατά κοινή ομολογία ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για αυτή, ήταν έντονα επηρεασμένες από τις διδαχές της. Στο εξωτερικό ξεκίνησε -ήδη από τα πρώτα χρόνια της κρίσης- μία συζήτηση για τη σημασία της κρίσης για την οικονομική επιστήμη, τόσο ως προς το περιεχόμενο των κυρίαρχων θεωρητικών προσεγγίσεων, όσο και ως προς τον τρόπο διδασκαλίας της στα πανεπιστήμια.
Στη συζήτηση αυτή, η κριτική κυρίως εστίασε σε συγκεκριμένες θεμελιώδεις υποθέσεις της οικονομικής επιστήμης, στη συστηματική απουσία του χρηματοπιστωτικού συστήματος από τα μακροοικονομικά υποδείγματα, στη μονομερή έμφαση της πλειονότητας των οικονομολόγων στα Μαθηματικά, αλλά και στην υποβάθμιση αφενός του ρόλου των θεσμών και της πολιτικής στη λειτουργία της οικονομίας, αφετέρου της οικονομικής ιστορίας στη διδασκαλία των Οικονομικών.
Το Παρατηρητήριο για την Κρίση, σε μία προσπάθεια να τροφοδοτήσει αυτόν τον διάλογο και στην Ελλάδα, ξεκίνησε μία νέα πρωτοβουλία, έναν «Φάκελο» για την Οικονομική Επιστήμη στον απόηχο της κρίσης, οργανώνοντας σειρά συνεντεύξεων με γνωστούς Έλληνες καθηγητές σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, στους οποίους έθεσε τα παρακάτω ερωτήματα:
Ερώτηση 1: Στον απόηχο τόσο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, όσο και της οικονομικής κρίσης που την ακολούθησε (και συνεχίζει να δημιουργεί προβλήματα, ιδιαίτερα στην ευρωπαϊκή οικονομία), ασκήθηκε σημαντική κριτική στην οικονομική επιστήμη. Η κριτική αυτή αφορούσε την αποτυχία της να προβλέψει την κρίση, αλλά και γενικότερα την ορθότητα των κυρίαρχων υποδειγμάτων και προσεγγίσεών της, και την ικανότητά τους να διαγνώσουν σωστά τα οικονομικά προβλήματα και να προτείνουν τις σωστές οικονομικές πολιτικές. Κατά τη γνώμη σας, έχει βάση η κριτική αυτή και, εφόσον έχει, ποια μαθήματα πιστεύετε ότι πρέπει να αντλήσει η οικονομική επιστήμη από την πρόσφατη κρίση;
Ερώτηση 2: Με βάση την προηγούμενη απάντησή σας, τι πιστεύετε ότι θα πρέπει να αλλάξει στον τρόπο που διδάσκεται στα πανεπιστήμια η οικονομική επιστήμη, δεδομένου ότι οι αυριανοί διαμορφωτές οικονομικής πολιτικής είναι οι σημερινοί φοιτητές οικονομικών επιστημών;
Οι συνεντεύξεις υπάρχουν αναρτημένες στο κανάλι του Παρατηρητηρίου για την Κρίση στο YouTube και -φυσικά- στην ιστοσελίδα μας.
Κουτσιαράς, Νίκος, (2014), “Τα όρια της (αυτο-)κριτικής στην οικονομική θεωρία και το αίτημα της διανοητικής εντιμότητας στην οικονομική έρευνα και την διδασκαλία”, Παρατηρητήριο για την Κρίση, Ερευνητικό Κείμενο Νο.15, 09 Δεκεμβρίου.
Αιμίλιος Αυγουλέας, Καθηγητής και Kάτοχος της ‘Εδρας Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών Αγορών (Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου) [27 Νοεμβρίου 2014]
Αριστείδης Ν. Χατζής, Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης [19 Νοεμβρίου 2014]
Νίκος Θεοχαράκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Ιστορίας της Οικονομικής Σκέψης στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών [13 Νοεμβρίου 2014]
Κώστας Κωστής, Καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών [06 Νοεμβρίου 2014]
Αργείτης Γιώργος, Αναπληρωτής Καθηγητής Μακροοικονομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Οικονομικών Σπουδών [30 Οκτωβρίου 2014]
Χριστοδουλάκης Νικόλαος, Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών (ΔΕΟΣ) [23 Οκτωβρίου 2014]
Ο Ν. Χριστοδουλάκης έχει ασχοληθεί, μεταξύ άλλων, και με το εν λόγω θέμα σε πρόσφατο βιβλίο του, με τίτλο:
Οικονομικές θεωρίες και κρίσεις, Ο ιστορικός κύκλος ορθολογισμού και απερισκεψίας, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική, 2012.
Εδώ μπορείτε να διαβάσετε την περίληψη του βιβλίου.
Σχετικές αναρτήσεις:
- Parramore, Lynn (2015) “Welcome to the Hunger Games, Brought to You by Mainstream Economics“, Institute for New Economic Thinking, 05 Ιανουαρίου.
As a virulent strain of austerity capitalism takes over Europe, leaving shattered lives in its shadow, researchers Servaas Storm and C.W.M. Naastepad, Senior Lecturers in Economics at Delft University of Technology in The Netherlands, consider how things got so bad, what role economists and misguided policy-makers have played, and which models and ideas are needed to change course. In the following interview, they discuss how most are getting the story about Europe wrong. They explain how their research shows that when countries try to compete with each other by lowering wages and slashing the social safety net, the costs are high both economically and socially, and why co-operative and regulated capitalism is a far better path.