Σε τροχιά αξιολόγησης η υλοποίηση του τρίτου προγράμματος
Στην αξιολόγηση του πακέτου των μέτρων που ψηφίστηκαν την περασμένη Παρασκευή από το Ελληνικό Κοινοβούλιο θα επικεντρωθεί η επίσκεψη στην Αθήνα των αρμόδιων για την Ελλάδα στελεχών των τεσσάρων θεσμών. Η εν λόγω επίσκεψη ανοίγει μια σειρά δράσεων και αποφάσεων που έχει σχεδιάσει το Eurogroup μέχρι το τέλος του χρόνου, έτσι ώστε να: α) εκταμιευτούν τα 3 δις. ευρώ που έχει ακόμα λαμβάνειν η Ελλάδα από τη δόση των 26 δις. ευρώ που εγκρίθηκε τον Αύγουστο, β) αποδεσμευτούν τα επιπλέον κεφάλαια (μέχρι 15 δις. ευρώ) που προβλέπει το τρίτο πρόγραμμα για τις ελληνικές τράπεζες και να προχωρήσει η ανακεφαλαιοποίησή τους και γ) ολοκληρωθεί επιτυχώς η πρώτη αξιολόγηση του νέου προγράμματος, ώστε να ακολουθήσει η συζήτηση για τα μέτρα βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.
Οι εκπρόσωποι των δανειστών, Νέκλαν Κοστέλο (Ευρωπαϊκή Επιτοπή), Ράσμους Ρίεφερ (ΕΚΤ), Νικολό Τζιαμαρόλι (ESM) και Ντέλια Βελκουλέσκου (ΔΝΤ), αναμένεται να έχουν τριήμερες διαβουλεύσεις με τις ελληνικές αρχές αυτή την εβδομάδα (Τετάρτη – Παρασκευή), ενώ την Τετάρτη θα πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης και η προγραμματισμένη συνεδρίαση των επικεφαλής οικονομολόγων των υπουργείων Οικονομικών της ευρωζώνης, όπου θα γίνει και η αντίστοιχη ενημέρωση από τους θεσμούς για τη γενικότερη πορεία της υλοποίησης του προγράμματος.
Η απελευθέρωση της υπό-δόσης ύψους δύο δις. ευρώ που είναι ο πρώτος σταθμός, σύμφωνα με την αλληλουχία των γεγονότων που έχει συμφωνηθεί σε επίπεδο Eurogroup, αναμένεται να γίνει πριν από το τέλος του μήνα, όπως επιβεβαιώνουν αρμόδιες ευρωπαϊκές πηγές. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες αυτό που θα εξετάσουν οι απεσταλμένοι των θεσμών στην Αθήνα είναι κατά πόσο τα μέτρα που ψήφισε η Ελληνική Βουλή είναι συμβατά με τις μνημονιακές δεσμεύσεις της χώρας αλλά και κατά πόσο είναι έτοιμα τα ελληνικά υπουργεία να τα εφαρμόσουν. Αυτά θα αποτελούν και το αντικείμενο της “έκθεσης συμμόρφωσης” που αναμένεται να συντάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την επόμενη εβδομάδα, μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης στην Αθήνα. Όπως εξηγούν οι ίδιες πηγές, δεν είναι ακριβές το ποσοστό των υποχρεώσεων που κάλυψε το πολυνομοσχέδιο της Παρασκευής, ωστόσο αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία βάσει της συμφωνίας με τους θεσμούς, είναι στα ήδη ψηφισμένα να υπάρξουν τις επόμενες δύο εβδομάδες δευτερεύουσες παρεμβάσεις (εφαρμοστικές διατάξεις, εγκύκλιοι, υπουργικές αποφάσεις κ.λπ.) που θα εγγυηθούν την ομαλή υλοποίησή τους.
Επιπλέον, θα ξεκινήσει αυτήν την εβδομάδα και η συζήτηση για το δεύτερο σετ προ-απαιτουμένων το οποίο συνδέεται άμεσα με την εκταμίευση της τελευταίας υπό-δόσης ύψους ενός δισ. ευρώ από τη δόση του Αυγούστου και ενδεχομένως να περιλαμβάνει όσα από τα μέτρα βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Ωστόσο, το εν λόγω πακέτο, το οποίο θα περιλαμβάνει επίσης το μεγάλο όγκο των παρεμβάσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα, εκτός από το ένα δισ. ευρώ το οποίο θα απελευθερώσει, θα ανοίξει το δρόμο και για την έγκαιρη ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, γι’ αυτό και σύμφωνα με τις Βρυξέλλες θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες. Συγκεκριμένα, οι παρεμβάσεις στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ελληνικών τραπεζών και τα μέτρα για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θεωρούνται απαραίτητα από τις Βρυξέλλες για να προχωρήσει ομαλά η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών πριν από το τέλος του χρόνου, όπως επιθυμεί η ελληνική πλευρά, έτσι ώστε να μη τεθεί ζήτημα κουρέματος καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ. Σημειώνεται ότι από την 1η Ιανουαρίου 2016 τίθεται σε ισχύ η ευρωπαϊκή οδηγία για την εξυγίανση των τραπεζών, η οποία προβλέπει μεταξύ άλλων και bail-in των καταθετών άνω των 100.000 προτού χρησιμοποιηθούν κεφάλαια από το πρόγραμμα διάσωσης.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, στόχος είναι μόλις ολοκληρωθεί ο έλεγχος της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών και προσδιοριστούν με ακρίβεια οι κεφαλαιακές τους ανάγκες, να δοθεί ένα χρονικό περιθώριο σε ιδιώτες για να εκδηλώσουν ενδιαφέρον συμμετοχής στην εξυγίανσή τους, έτσι ώστε να μειωθεί το ποσό το οποίο θα αντληθεί από τα επιπλέον 15 δις. ευρώ (πέρα από τα 10 δις. ευρώ που έχουν ήδη εκταμιευτεί) που έχουν οριστεί γι΄ αυτό το σκοπό από το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης.
Σε ό,τι αφορά την πρώτη αξιολόγηση, πέρα από τα προαναφερθέντα δύο πακέτα προ-απαιτουμένων, δεν αναμένεται να περιλαμβάνει μεγάλο όγκο επιπλέον παρεμβάσεων, με εξαίρεση τη συνολική αναμόρφωση του ασφαλιστικού τομέα στην Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο –και χωρίς να έχει ληφθεί κάποια τελική απόφαση- υπάρχει η τάση σε επίπεδο θεσμών να αποσυνδεθεί από την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, παρ’ όλο που η απόφαση του Eurogroup της 14ης Αυγούστου, περιλαμβάνει ξεκάθαρη οδηγία να έχει ολοκληρωθεί η εκταμίευση και των υπόλοιπων κεφαλαίων που ενδέχεται κριθούν αναγκαία για την εξυγίανση των τραπεζών «μετά τον πρώτο έλεγχο και το αργότερο έως τις 15 Νοεμβρίου». Στόχος δεν είναι άλλος από το να διασφαλιστεί ότι η ανακεφαλαιοποίηση –που επείγει να γίνει πριν από το τέλος του χρόνου- δεν κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα, λόγω ενδεχόμενων καθυστερήσεων στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού.
Τελευταία η συζήτηση για την ελάφρυνση του χρέους
Η επιτυχής ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης παραμένει, ωστόσο, προαπαιτούμενο για την έναρξη της συζήτησης για το ελληνικό χρέος, όπως ακριβώς ορίζεται ήδη από τη συμφωνία της 12ης Ιουλίου. Ωστόσο, άγνωστο είναι πόσο θα διαρκέσει αυτή η συζήτηση, καθώς οι Βρυξέλλες παραδέχονται πως παρ’ όλο που υπάρχει συμφωνία για διευθέτηση, το ζήτημα είναι «πολιτικά ευαίσθητο» για πολλές χώρες, με πρώτη τη Γερμανία. Ακόμα πιο περίπλοκα γίνονται τα πράγματα, αν αναλογιστεί κανείς πως η απόφαση για το ελληνικό χρέος συνδέεται άμεσα και με τη συζήτηση για το ρόλο που θα έχει το ΔΝΤ στο τρίτο πρόγραμμα, κάτι που επίσης απασχολεί κάποια κράτη μέλη, και πάλι με πρώτη τη Γερμανία. Σημειώνεται, πως μέχρι στιγμής το ΔΝΤ, περιορίζεται σε ρόλο τεχνικού συμβούλου, χωρίς να προβλέπεται η αποδέσμευση δανείου προς την Ελλάδα στο αμέσως επόμενο διάστημα, κάτι που έχει ξεκαθαρίσει πως θα αλλάξει όταν και εφόσον υπάρχει απόφαση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους.
Σε ό,τι αφορά τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους, αυτή καθεαυτή, ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, εξέφρασε την άποψη να τεθεί ένα πλαφόν στην ετήσια εξυπηρέτησή του στο 15% του ΑΕΠ, ενώ η διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ σχολίασε πως κάτι τέτοιο δεν είναι επαρκές. Επί της ουσίας, σύμφωνα με ευρωπαίο αξιωματούχο, το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι δανειστές της Ελλάδας, πιέζονται από το ΔΝΤ να πάρουν μια απόφαση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους άμεσα, ενώ η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα εξυπηρέτησης χρέους τουλάχιστον μέχρι το 2023.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους που έγινε το περασμένο καλοκαίρι με τη σύμφωνη γνώμη και των τεσσάρων θεσμών, μέχρι το 2023 η ετήσια εξυπηρετηση του χρέους είναι πολύ χαμηλή, τη δεκαετία 2020-2030 αυξάνεται περίπου στο 12% του ΑΕΠ ετησίως, για να πάει γύρω στο 15% τα επόμενα χρόνια. Όπως σημείωνε χαρακτηριστικά ευρωπαίος αξιωματούχος κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα έχει μεσολαβήσει στην ελληνική οικονομία μετά από μία ή δύο δεκαετίες και αν θα χρειαστούν περαιτέρω παρεμβάσεις, κάτι που προκαλεί συγκεκριμένα προβλήματα στη λήψη αποφάσεων. Πρέπει να θεωρείται, επομένως, αναμενόμενο, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, πως η όποια συζήτηση ανοίξει μετά από την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, θα περιλαμβάνει εκτός από τη λύση για το χρέος, κάποιου είδους δικλείδες ασφαλείας για τους δανειστές, όπως μια νέα αιρεσιμότητα για την ελάφρυνση του χρέους με χρονικό ορίζοντα πολλών χρόνων.