This site is for archive purposes. Please visit www.eliamep.gr for latest updates
Go to Top

Το Παρατηρητήριο για την Κρίση

Παρατηρητήριο για την Κρίση: Γνώση πριν τη Δράση

«Γνώση πριν τη Δράση» είναι το μήνυμα (motto) που βρίσκει κανείς στην κεντρική ιστοσελίδα του Ελληνικού Ιδρύματος για την Ευρωπαϊκή και Εξωτερική Πολιτική (ΕΛΙΑΜΕΠ). Το Παρατηρητήριο για την Κρίση ήταν μια πρωτοβουλία του ΕΛΙΑΜΕΠ που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» με σκοπό να συμβάλλει στην μετάδοση αυτού του μηνύματος σε μια πολύ δύσκολη εποχή, όπου η ανάγκη για θετική δράση ήταν επιτακτική, αλλά και όπου δυστυχώς, συχνά η γνώση ήταν ελλιπής.

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αντιμετώπισε την σημαντικότερη οικονομική κρίση στην μεταπολεμική της ιστορία, το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου γύρω από τα ζητήματα της κρίσης δεν ανταποκρίθηκε στην κρισιμότητα της κατάστασης. Το πολιτικό σύστημα όχι μόνο δεν μπόρεσε να επιτύχει μια ελάχιστη, έστω, συναίνεση για την καλύτερη διαπραγμάτευση και υλοποίηση ενός ευρέως μεταρρυθμιστικού προγράμματος που αναμφίβολα έχει ανάγκη η Ελλάδα, αλλά αντιθέτως, οδηγήθηκε σε μια άνευ προηγουμένου πόλωση. Από την άλλη πλευρά, τα ΜΜΕ σε ένα μεγάλο βαθμό έτειναν να αναπαράγουν και κατά συνέπεια να μεγεθύνουν την αντιπαράθεση αυτή.

Το αποτέλεσμα ήταν η ύπαρξη ενός ελλείμματος πλήρους και αμερόληπτης ανάλυσης και κατά συνέπεια γνώσης για τις πραγματικές αιτίες της κρίσης, τα χαρακτηριστικά (θετικά και αρνητικά) των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής και τις εναλλακτικές προτάσεις πολιτικής εξόδου από την κρίση (και τις συνέπειες τους). Αυτό το έλλειμμα ήταν κρίσιμο καθώς οι πολίτες συχνά αδυνατούσαν να κατανοήσουν ακόμη και βασικές πτυχές της κρίσης (η οποία ούτως ή άλλως ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη), με αποτέλεσμα είτε να διαμορφώνουν απόψεις βασιζόμενοι σε λάθος πληροφόρηση (με αποτέλεσμα συχνά την υιοθέτηση ακραίων θέσεων), είτε να παραμένουν αμέτοχοι όπως φάνηκε και από τα ιστορικά υψηλά ποσοστά αποχής στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις.

Το Παρατηρητήριο για την Κρίση δημιουργήθηκε για να καλύψει αυτό το έλλειμμα ενημέρωσης και γνώσης. Στόχος του Παρατηρητηρίου ήταν να καταστεί κεντρικός κόμβος ενημέρωσης, έρευνας και διαλόγου για την ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή κρίση. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού το Παρατηρητήριο για την Κρίση οργάνωσε τη δράση του σε τρείς βασικούς άξονες: εκπαίδευση, πληροφόρηση και παρέμβαση/ έρευνα.

Μέσα από εκπαιδευτικό υλικό και απλές αλλά ενδιαφέρουσες διαδραστικές εφαρμογές προσπαθήσαμε να βοηθήσουμε το μέσο πολίτη, ο οποίος δεν διαθέτει ειδικές οικονομικές γνώσεις, να αντιληφθεί βασικές οικονομικές έννοιες και συσχετισμούς, εφόδια απαραίτητα για την κατανόηση της κρίσης. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, το Παρατηρητήριο μέσα από μια σειρά ενοτήτων (βιβλιοθήκη, βάση δεδομένων, αποθετήριο δημοσίων εγγράφων), παρείχε όλη την πληροφόρηση που χρειάζεται κάποιος για να καταλάβει, να αναλύσει και να ερευνήσει την κρίση, συγκεντρωμένη σε ένα σημείο και ταξινομημένη με συστηματικό και εύχρηστο τρόπο. Στο επίπεδο της παρέμβασης, το Παρατηρητήριο προώθησε τη γόνιμη ανταλλαγή απόψεων και προτάσεων πολιτικής από όλο το πολιτικό φάσμα και για όλα τα θέματα πολιτικής που επηρεάστηκαν από την κρίση. Μοναδικός μας γνώμονας ήταν η σοβαρή και νηφάλια παρουσίαση έρευνας, παρεμβάσεων και πληροφοριών στην βάση τεκμηριωμένων επιχειρημάτων και στοιχείων, φιλοδοξώντας να συμβάλλουμε στην σταδιακή αναβάθμιση του επιπέδου του δημόσιου διαλόγου γύρω από την κρίση. Τέλος, η παρέμβαση που φιλοδοξούσε να κάνει το ίδιο το Παρατηρητήριο αφορούσε την ενθάρρυνση και τη χρηματοδότηση (στο μέτρο των δυνατοτήτων του) νέας, πρωτογενούς έρευνας γύρω από την κρίση, με απώτερο στόχο την δημιουργία νέας γνώσης που θα αποτελούσε τη βάση για τη διατύπωση τεκμηριωμένων προτάσεων πολιτικής.

Όλες αυτές οι δράσεις ενισχύθηκαν και αναδείχθηκαν περαιτέρω μέσα από ένα πρόγραμμα δημοσίων εκδηλώσεων, που μας έφεραν πιο κοντά στο ευρύ κοινό, στο οποίο κατά κύριο λόγο απευθυνθήκαμε. Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Παρατηρητηρίου εργαστήκαμε σκληρά για να κάνουμε την εμπειρία του Παρατηρητηρίου συνεχώς καλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα – δρομολογήσαμε μια σειρά από νέες ενότητες και εφαρμογές στην ιστοσελίδα μας, αλλά και δημόσιες δράσεις και εκδηλώσεις.

Η προσπάθεια αυτή βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από την πλευρά του κοινού αλλά και από ειδικούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Μια συνεχώς διευρυνόμενη ομάδα καταξιωμένων ακαδημαϊκών αλλά και πολλών νέων ερευνητών συνεισέφερε εθελοντικά στο έργο του Παρατηρητηρίου για την Κρίση – χωρίς την συνδρομή τους οι δυνατότητες του Παρατηρητηρίου θα ήταν πολύ πιο περιορισμένες.

Όλοι μας, ειδικοί και μη, φέρουμε ένα μέρος της ευθύνης για την επικράτηση του λαϊκισμού, της δημαγωγίας και της ανέξοδης και τελικά αδιέξοδης ρητορικής που συχνά κυριάρχησαν στο δημόσιο διάλογο για την κρίση. Η κατανόηση ενός τόσο πολύπλοκου φαινομένου απαιτούσε να ξεπεράσουμε τις επιφανειακές και εύκολες απαντήσεις και να διεισδύσουμε στην ουσία των προβλημάτων – με άλλα λόγια απαιτούσε δουλειά. Πιστεύουμε ότι με τις δράσεις του, το Παρατηρητήριο συνεισέφερε στην επίτευξη του στόχου αυτού.

Από τον Ιανουάριο του 2018, το Παρατηρητήριο συνέχισε την ενεργό δράση του μέσα και από την ανανεωμένη ιστοσελίδα του ΕΛΙΑΜΕΠ στην οποία  ενσωματώθηκε. Από τις αρχές του 2020 το Παρατηρητήριο, ως αναπόσπαστο μέρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, μετονομάζεται και αλλάζει στόχευση. Η τρέχουσα ιστοσελίδα θα διατηρηθεί ως αρχείο όλων των δράσεων του Παρατηρητηρίου κατά τη διάρκεια λειτουργίας του (2013-19) και θα είναι ελεύθερα προσβάσιμη για ενημερωτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.

Δημήτρης Χ. Κατσίκας

Υπεύθυνος Παρατηρητηρίου για την Κρίση