Την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε το 1ο Ετήσιο Συνέδριο του Παρατηρητηρίου για την Κρίση του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), με θέμα:
«Μετά τη Λιτότητα: Πολιτική και Πολιτικές για την κρίση στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη»
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
Στόχος του συνεδρίου ήταν η αποτίμηση της αντιμετώπισης της κρίσης στην Ευρωζώνη και την Ελλάδα, και η διατύπωση νέων προτάσεων πολιτικής.
Για τα σύντομα βιογραφικά των συμμετεχόντων, πατήστε εδώ. Για την παρουσίαση (σε αρχείο pdf) του κάθε συμμετέχοντα, πατήστε πάνω στο ονομά του. Οι παρουσιάσεις της πρώτης ενότητας είναι διαθέσιμες στην αγγλική γλώσσα, ενώ οι παρουσιάσεις της δεύτερης ενότητας στην ελληνική γλώσσα (πλην των παρουσίασεων του Παύλου Μυλωνά και της Δάφνης Νικολίτσας).
Το συνέδριο άνοιξαν με χαιρετισμούς ο Υπεύθυνος του Παρατηρητηρίου, Δημήτρης Κατσίκας, και η Λειτουργική Διευθύντρια του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», Έλλη Ανδριοπούλου (πατήστε εδώ για το video).
Η πρώτη ενότητα επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, εκπρόσωποι από την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία και την Ισπανία μίλησαν για τη δημοσιονομική προσαρμογή, τη βιωσιμότητα του χρέους και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες τους. Ο Pedro Martins (Πορτογαλία, Καθηγητής Εφαρμοσμένης Οικονομικής, Queen Mary University of London) επικεντρώθηκε στις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που προωθήθηκαν στην Πορτογαλία μετά την υπογραφή του Μνημονίου, οι οποίες στόχευαν τόσο στην ευελιξία της αγοράς εργασίας, όσο και στην ασφάλεια των ανέργων. Τόνισε τη σημασία και συνεισφορά Δημόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης στον τομέα κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού και της υποβοήθησης των ανέργων. Ο Alan Ahearne (Ιρλανδία, Επικεφαλής Τμήματος Οικονομικών, Cairnes School of Business and Economics) επιχείρησε μια επισκόπηση της πορείας της ιρλανδικής οικονομίας τις τελευταίες δεκαετίες, τονίζοντας ότι η κρίση στην χώρα ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης εξάρτησης της οικονομικής μεγέθυνσης από τον κατασκευαστικό τομέα και τη φούσκα των ακινήτων που εκδηλώθηκε. Φάνηκε αισιόδοξος ότι η Ιρλανδία θα μπορέσει να δανειστεί από τις αγορές μέσα στο 2014 με επιτόκιο γύρω στο 3,5%, ενώ σημείωσε ότι τα νοικοκυριά και οι τράπεζες θα πρέπει να εντείνουν τις κινήσεις από-μόχλευσης μέσα στα επόμενα χρόνια. Ο Paolo Manasse (Ιταλία, Καθηγητής Μακροοικονομικής και Διεθνούς Οικονομικής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο της Bologna) εντόπισε τις ρίζες της ευρωπαϊκής κρίσης σε ένα μίγμα ετερογένειας μεταξύ των χωρών, αλλά και σε παράγοντες προσφοράς και διαταραχών στη ζήτηση. Η άμεση σχέση μεταξύ των δύο τελευταίων εντείνει την ανάγκη για μεταρρυθμιστικές πολιτικές. Με τη χρήση οικονομετρικών τεχνικών ισχυρίστηκε ότι η είσοδος της Ιταλίας στο ευρώ την ωφέλησε σε όρους εμπορίου, ήταν μάλλον αδιάφορη σε όρους πληθωρισμού, δεν συνείσφερε δραματικά σε όρους κόστους δανεισμού, ενώ χειροτέρευσε τη θέση της χώρας σε όρους παραγωγικότητας της εργασίας. Ο Morten Olsen (Ισπανία, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών, IESE Business School, Πανεπιστήμιο της Navarra) εστίασε την κρίση στην Ισπανία τόσο στην κρίση των ακινήτων, όσο και στη λειτουργία των Cajas (αποταμιευτικών τραπεζών). Αμφισβήτησε το κατά πόσο η χώρα θα επιτύχει μεγέθυνση πάνω από 2% μέσα στα επόμενα χρόνια, ενώ σημείωσε ότι η ανεργία θα κινηθεί σε υψηλά επίπεδα. Ελλείψει μεγέθυνσης, σημείωσε ότι πρέπει να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας με στόχο τη διευκόλυνση της αναζήτησης εργασίας από τους ανέργους, αλλά και τον εξορθολογισμό των συστημάτων επιδομάτων ανεργίας και κοινωνικών παροχών (πατήστε εδώ για το video της 1ης ενότητας).
Κεντρικός Ομιλητής του συνεδρίου ήταν ο Philippe Legrain (Πρώην Επικεφαλής Ανάλυσης, Γραφείο Συμβούλων Ευρωπαϊκής Πολιτικής (BEPA), Ευρωπαϊκή Επιτροπή), ο οποίος επιχείρησε μια αξιολόγηση της αντίδρασης της Ευρωζώνης στην Κρίση. Επισήμανε ορισμένες λανθασμένες επιλογές, όπως μεταξύ άλλων η άρνηση απομείωσης του χρέους της Ελλάδας όταν εκδηλώθηκε η κρίση, η διάσωση των τραπεζών χωρίς ανάλογη αναδιάρθρωση τους και η εφαρμογή πολιτικής σκληρής εμπροσθοβαρούς λιτότητας. Πρότεινε ένα τρίπτυχο λύσης για την κρίση, τα οποίο περιλαμβάνει την αναδιάρθρωση των τραπεζών, την αναδιάρθρωση δημοσιών και ιδιωτικών χρεών, αλλά και την ενίσχυση των επενδύσεων για να στηριχθεί η ζήτηση. Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια στην Ευρώπη πρέπει να στοχεύει στην ενίσχυση του ανταγωνισμού, όχι απλά της ανταγωνιστικότητας (για το video της κεντρικής ομιλίας, πατήστε εδώ).
Η δεύτερη ενότητα του συνεδρίου επικεντρώθηκε στην ελληνική οικονομία, εξετάζοντας το είδος των πολιτικών που πρέπει να ακολουθηθούν για αν επιτευχθεί ανάκαμψη. Ο Γιώργος Αργείτης (Αναπληρωτής Καθηγητής Μακροοικονομικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) μίλησε για την εσωτερική υποτίμηση στη χώρα, τονίζοντας ότι το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής λειτούργησε σε βάρος της συνεκτικότητας της αγοράς εργασίας, ενώ επίσης οδήγησε σε παγίδες λιτότητας, ρευστότητας και ύφεσης, σημειώνοντας ότι πρέπει άμεσα να επανεξετάσουμε τη στρατηγική αρχιτεκτονική των δανειακών υποχρεώσεων της Ελλάδας (για το video της ομιλίας, πατήστε εδώ). Ο Νίκος Χριστοδουλάκης (Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) παρουσίασε στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα δεν πετυχαίνει, πλέον, τις χειρότερους επιδόσεις στην ΕΕ. Ωστόσο, σημείωσε πέντε προβλήματα των προγραμμάτων προσαρμογής, όπως η υπέρ-φορολόγηση, οι οριζόντιες περικοπές στο δημόσιο τομέα, η βαθιά ύφεση, το αποτυχημένο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων και η διαδικασία επανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Τόνισε το πρόβλημα της υπερεκτίμησης των προβλέψεων τόσο από τους ευρωπαϊκούς φορείς, όσο και από την ελληνική κυβέρνηση, ενώ πρότεινε πιο ρεαλιστικούς δημοσιονομικούς στόχους, μείωση του επιτοκίου δανεισμού κατά 1% και μεγαλύτερη έμφαση στην επίτευξη οικονομικής μεγέθυνσης (για το video της ομιλίας, πατήστε εδώ). Ο Παύλος Μυλωνάς (Εθνική Τράπεζα, Γενικός Διευθυντής Στρατηγικής & Δραστηριοτήτων Εξωτερικού) μίλησε για ζητήματα ρευστότητας και πίστης στην ελληνική οικονομία, καθώς και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας που αφορούν κυρίως την καταγραφή προβλέψεων για επισφαλή δάνεια. Ο Νίκος Βέττας (Γενικός Διευθυντής, ΙΟΒΕ και Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) υποστήριξε ότι οι επιμέρους προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής, ώστε να υποβοηθηθούν οι επενδύσεις και η μετάβαση σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης, πρέπει να είναι, πρώτον η δημιουργία συνθηκών για τη σταδιακή εξομάλυνση των όρων χρηματοδότησης, δεύτερον η συγκράτηση της μείωσης της εσωτερικής ιδιωτικής κατανάλωσης, τρίτον η αποτελεσματική χρήση δημόσιων επενδύσεων για έργα απαραίτητης βασικής υποδομής και τέταρτον η προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και ιδίως αυτών που αποσαφηνίζουν τις σχέσεις του δημοσίου τομέα από τη μια πλευρά και των πολιτών και επιχειρήσεων από την άλλη (για το video της ομιλίας, πατήστε εδώ). Η Δάφνη Νικολίτσα (Οικονομικός Εμπειρογνώμονας, Τράπεζα της Ελλάδος) επικεντρώθηκε σε μια επισκόπηση της ελληνικής κυκλικής ανεργίας, αναδεικνύοντας τόσο τις υπάρχουσες τάσεις όσο και τις διαφαινόμενες προοπτικές. Τόνισε ότι υποτιμήθηκε η υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας και η εξάπλωση των μη-εμπορεύσιμων αγαθών, που ήταν δυσανάλογη με εκείνη των εμπορεύσιμων. Εκτίμησε ότι η υψηλή κυκλική ανεργία δεν θα εξελιχθεί σε διαρθρωτική ανεργία εξαιτίας της συσσώρευσης υψηλά ειδικευμένου αποθέματος ανθρώπινου κεφαλαίου (για το video της ομιλίας, πατήστε εδώ).
Το συνέδριο έκλεισε με τη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης, στην οποία συμμετείχαν οι Τάσος Γιαννίτσης (πρώην Υπουργός, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Στέλιος Ράμφος (Φιλόσοφος, Συγγραφέας) και Λουκάς Τσούκαλης (Πρόεδρος, ΕΛΙΑΜΕΠ και Καθηγητής Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Το θέμα της συζήτησης ήταν κατά πόσο είναι δυνατή η εθνική συναίνεση στην Ελλάδα. Ο Στέλιος Ράμφος υπογράμμισε την αρνητική ιστορική επίδραση της «ιδιωτείας» ως γενεσιουργό αιτία της δυσκολίας επίτευξης συναίνεσης στην Ελλάδα. Τόνισε τη σημασία ανάδειξης ηθικών αρχών σε πολιτικό επίπεδο, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη της κοινωνίας απέναντι στην πολιτική ζωή. Ο Τάσος Γιαννίτσης σημείωσε, χαρακτηριστικά, ότι στην Ελλάδα έχουμε πετύχει μεν συναίνεση, αλλά όχι στους τομείς που θα έπρεπε, όπως για παράδειγμα η καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής. Σε αυτό το πλαίσιο, η αξία της ενίσχυσης της πίστης στους θεσμούς, αλλά και η παύση της «αρπακτικής» λειτουργίας του κράτους, εμφανίζονται επιτακτικές. Ο Λουκάς Τσούκαλης σημείωσε ότι ευημερία της χώρας ήταν για χρόνια δυσανάλογη των παραγωγικών ικανοτήτων και επί της ουσίας πλασματική. Η οικονομική κρίση μετασχηματίστηκε σε μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση, που οδήγησε στην απαξίωση του πολιτικού συστήματος, αλλά και ανέδειξε διάφορα είδη αγανακτισμένων πολιτών.
Για το video της Συζήτησης της Στρογγυλής Τραπέζης, πατήστε εδώ.
Για το Αναλυτικό Πρόγραμμα του Συνεδρίου, πατήστε εδώ.
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του κέντρου ευρωπαϊκής πληροφόρησης Europe Direct ΕΛΙΑΜΕΠ και της Τράπεζας της Ελλάδος.
Το Παρατηρητήριο για την Κρίση λειτουργεί με την υποστήριξη του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».
