Το Παρατηρητήριο για την Κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ συμμετέχει στο ερευνητικό έργο «DEMOS – Αποτελεσματικότητα λειτουργίας της δημοκρατίας και μορφές λαϊκισμού στην Ευρώπη». Η πρόταση του έργου χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από διαγωνισμό που έλαβε χώρα στο πλαίσιο του «Horizon 2020». Κατά το χρονικό διάστημα Δεκεμβρίου 2018-Νοεμβρίου 2021, δεκαπέντε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ιδρύματα, με επικεφαλής εταίρο την Ουγγρική Ακαδημία Επιστημών, θα συνεργαστούν σε αυτό το έργο. Το ΕΛΙΑΜΕΠ μετέχει στο έργο με συντονιστή τον Δημήτρη Α. Σωτηρόπουλο και βασικούς ερευνητές τον Δημήτρη Κατσίκα και τον Μάνο Τσατσάνη.Στο πρόγραμμα συμμετείχε και η βοηθός έρευνας του Παρατηρητηρίου Π. Μπαζώτη.
Περιγραφή του Έργου
Το πρόγραμμα DEMOS στηρίζεται στην παραδοχή ότι ο λαϊκισμός είναι σύμπτωμα της αποσύνδεσης ανάμεσα αφενός στον τρόπο που έχουν καταλήξει να λειτουργούν τα δημοκρατικά πολιτεύματα και αφετέρου στις προσδοκίες, ανάγκες και ταυτότητες των πολιτών όσον αφορά τη λειτουργία αυτών των πολιτευμάτων. Γι’ αυτό, το πρόγραμμα ενδιαφέρεται ειδικά για τη πρακτική πλευρά της αποτελεσματικής λειτουργίας της δημοκρατίας, την οποία θεωρεί ως συνθήκη εμπλοκής και συμμετοχής των πολιτών στην πολιτική ζωή. Για τη διερεύνηση της αποτελεσματικής λειτουργίας της δημοκρατίας απαιτείται εξέταση των πολιτικών δεξιοτήτων και γνώσεων των πολιτών, καθώς και τη δομής ευκαιριών για τη συμμετοχή τους στη δημοκρατία.
Για να κατανοήσει καλύτερα τον λαϊκισμό, το πρόγραμμα έρευνας εξετάζει λιγότερο διερευνημένες όψεις του σε μικροεπίπεδο, μεσοεπίπεδο και μακροεπίπεδο ανάλυσης. Τέτοιες όψεις, για παράδειγμα, είναι οι κοινωνιο-ψυχολογικές όψεις του λαϊκισμού, οι αντιδράσεις των πολιτών στις προκλήσεις που θέτει ο λαϊκισμός και οι επιπτώσεις των λαϊκιστικών κυβερνήσεων στη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Όμως το πρόγραμμα δεν επικεντρώνεται μόνο σε θεσμούς. Εστιάζει εξ ίσου και στο πώς οι πολίτες επηρεάζονται από τον λαϊκισμό και πώς αντιδρούν προς αυτόν. Το πρόγραμμα ερευνά ειδικά ομάδες του πληθυσμού που ανάλογα με την περίσταση, καθώς δεν εκπροσωπούνται επαρκώς από τα παραδοσιακά κόμματα, τείνουν να ψηφίζουν λαϊκιστικά κόμματα. Ερευνά επίσης ομάδες-στόχους τέτοιων κομμάτων όπως (θετικά, ως πιθανοί ψηφοφόροι) οι νέοι και (αρνητικά) οι μετανάστες.
Ο λαϊκισμός δεν έχει τις ίδιες κοινωνικές βάσεις σε διάφορες ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Γι’ αυτό το πρόγραμμα εξετάζει τις ιστορικές, πολιτισμικές και κοινωνικο-οικονομικές ρίζες του λαϊκισμού, καθώς και τις εκδηλώσεις και επιπτώσεις του λαϊκισμού. Απώτερος σκοπός ως προς αυτό είναι η χαρτογράφηση διαφόρων ποικιλιών λαϊκισμού.
Το πρόγραμμα κατασκευάζει επίσης δείκτες εμφάνισης του λαϊκισμού και προβάλλει «σενάρια» διαντίδρασης ανάμεσα αφενός στον λαϊκισμό και αφετέρου στους θεσμούς και τους κοινωνικούς δρώντες, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέλος, το πρόγραμμα συνδυάζει επιστημονική έρευνα σε βάθος με έρευνα στοχευμένη στη δημόσια δράση σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα λειτουργίας της δημοκρατίας και τον λαϊκισμό.
Για τον σκοπό αυτό, το πρόγραμμα αναπτύσσει πιλοτικά έργα, εργαλεία πολιτικής και προτάσεις μέτρων πολιτικής. Στις τεχνικές έρευνας του προγράμματος περιλαμβάνονται τα πειράματα, η δημόσια διαβούλευση με πολίτες, η αναδίφηση σε ντοκουμέντα πολιτικού χαρακτήρα, έρευνες με ερωτηματολόγια και νομικές προσεγγίσεις σε συντάγματα και νόμους. Όλα αυτά χρησιμοποιούνται με έμφαση στην αλληλεπίδραση των ερευνητών με αξιωματούχους, δημοσιογράφους, φοιτητές και το ευρύτερο κοινό.
Οι εταίροι του έργου
- Centre for Social Sciences, Hungarian Academy of Sciences (CSS HAS)
• University of Hamburg (UHAM)
• Adam Mickiewicz University in Poznan (AMU)
• Kaunas University of Technology (KTU)
• Hellenic Foundation for European & Foreign Policy (ELIAMEP)
• School of Communication and Media (SKAMBA)
• University for Business Engineering and Management (PEM)
• Charles University (CU)
• University of Turin (UNITO)
• Glasgow Caledonian University (GCU)
• University of Amsterdam (UVA)
• University of Copenhagen (UCPH)
• University of Barcelona (UB)
• Pantheon-Sorbonne University, Paris 1 (UP)