Ενώπιον νέου αδιεξόδου βρίσκεται το ελληνικό Πρόγραμμα, όπως επισήμως διαπιστώθηκε στο Eurogroup που διεξήχθη στο Λουξεμβούργο στις 20 Ιουνίου. Οι λόγοι είναι δύο: ο πρώτος είναι ότι η ελληνική πλευρά δηλώνει, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αδυναμία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της που αφορούν την κινητικότητα στο Δημόσιο μέχρι το τέλος Ιουνίου, ώστε να ολοκληρωθεί επιτυχώς η εν εξελίξει αξιολόγηση της Τρόικας. Με δεδομένη και την καθυστέρηση που προκλήθηκε και λόγω της κυβερνητικής κρίσης στη χώρα μας, το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η κυβέρνηση θα ζητήσει να «σπάσει» το συγκεκριμένο προαπαιτούμενο για την καταβολή της επόμενης δόσης σε δύο στάδια, ώστε η κινητικότητα να παραπεμφθεί για τον Σεπτέμβριο. Δεν είναι καθόλου βέβαιο όμως ότι το σχετικό αίτημα θα γίνει αποδεκτό.
To σημαντικότερο πρόβλημα πάντως αφορά την «επίσημη» διαπίστωση χρηματοδοτικού κενού στο ελληνικό πρόγραμμα το Β’ Εξάμηνο του 2014. Ως εκ τούτου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα πρέπει από τον Σεπτέμβριο να διακόψει την παροχή δόσεων στην Ελλάδα, αφού το καταστατικό του επιτάσσει ότι προϋπόθεση για τη συμμετοχή του Ταμείου σε ένα Πρόγραμμα είναι να έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή του για τους επόμενους 12 μήνες. Εξ ου και οι αυστηρές προειδοποιήσεις του επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, προς την Αθήνα, να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της Τρόικας επιτυχώς έως τις αρχές Ιουλίου, ώστε να είναι δυνατή η καταβολή της επόμενης δόσης μέχρι τα τέλη Ιουλίου, δηλαδή εντός του ορίου δωδεκαμήνου που απαιτεί το ΔΝΤ, πριν από την εμφάνιση χρηματοδοτικού κενού. Την αναγκαιότητα να ολοκληρωθεί η καταβολή της επόμενης δόσης μέχρι το τέλος Ιουλίου υπογράμμισε και ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, Τζέρι Ράις. Η στρατηγική της Ευρωζώνης και του Ταμείου είναι δηλαδή να καταβληθεί αυτή η δόση, ώστε να καλυφθούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για τους επόμενους μήνες και το χρηματοδοτικό κενό να συζητηθεί «εν ευθέτω χρόνω» και πάντως μετά τις Γερμανικές εκλογές. Ωστόσο, με δεδομένο το πρόβλημα στην εκπλήρωση του προαπαιτούμενου της κινητικότητας στο δημόσιο, το οποίο αναφέρθηκε στην αρχή, είναι αμφίβολο αν η στρατηγική της Ευρωζώνης θα πετύχει.
Οι λόγοι για τους οποίους εμφανίστηκε χρηματοδοτικό κενό είναι δύο: πρώτον, τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις, τα οποία χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την αποπληρωμή ομολόγων (και όχι για τις ανάγκες του προϋπολογισμού) είναι λιγότερα από τα αναμενόμενα. Δεύτερο και σημαντικότερο, ορισμένες κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης δεν έχουν εφαρμόσει την πρόβλεψη που αναφέρεται σε Εκθεση Αξιολόγησης της Τρόικας, από τον Δεκέμβριο 2012, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να μετακυλίσουν τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους για επενδυτικούς λόγους (ANFA holdings). Υπενθυμίζεται ότι οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης είναι ανεξάρτητες, οπότε οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να τις υποχρεώσουν να συμμορφωθούν με αποφάσεις του Eurogroup, τις οποίες οι πρώτες θεωρούν «χρηματοδότηση κρατών μελών». Έτσι, κάθε φορά που ένα ομόλογο του ελληνικού δημοσίου που κατέχουν κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης λήγει, η χώρα μας το αποπληρώνει κανονικά, χωρίς να γίνεται μετακύλιση (roll over). Το αποτέλεσμα είναι ότι με αυτόν τον τρόπο τα χρήματα του ελληνικού προγράμματος δανειοδότησης από τον EFSF, τα οποία ήταν προϋπολογισμένα μέχρι και το τελευταίο ευρώ, τελειώνουν ταχύτερα απ’ ό,τι θα έπρεπε σε κανονικές συνθήκες. Έτσι, το χρηματοδοτικό κενό ανακύπτει νωρίτερα από το αναμενόμενο. Να διευκρινιστεί ότι το πρόβλημα δεν αφορά τα κέρδη από τα ομόλογα των κεντρικών τραπεζών που είχαν αποκτηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος SMP (Securities and Markets Programme), τα οποία επιστρέφονται κανονικά στην Ελλάδα, μέσω των βασικών μετόχων των κεντρικών τραπεζών, που είναι φυσικά οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης.
Ακόμη και αν βρεθεί τώρα λύση στο πρόβλημα των ANFA, είναι πάντως αργά, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί πολύτιμοι πόροι από το τρέχον Πρόγραμμα. Με αυτά τα δεδομένα και ενώ ούτως ή άλλως το ελληνικό πρόγραμμα δεν είχε επαρκή χρηματοδότηση για τα έτη 2015-2016, το ΔΝΤ πιέζει για να ξεκινήσει από τώρα συζήτηση για ένα «Τρίτο Πρόγραμμα» στήριξης της Ελλάδας. Η Ευρωζώνη όμως δεν είναι πολιτικά έτοιμη σε αυτή τη φάση, και ενώ εκκρεμούν οι Γερμανικές εκλογές, για να συζητήσει περαιτέρω χρηματοδότηση προς την Αθήνα. Εξ ου και πιέζει να δοθεί το συντομότερο η δόση του Ιουλίου, που θα καλύψει τις ανάγκες της Ελλάδος μέχρι το τέλος του έτους και από τις αρχές του 2014 να γίνει η συζήτηση για το νέο Πρόγραμμα, όταν -καλώς εχόντων των πραγμάτων- η χώρα μας θα έχει αποκτήσει πρωτογενές πλεόνασμα, όπως προβλέπει άλλωστε η απόφαση του Eurogroup του Νοεμβρίου 2012.
Να σημειωθεί τέλος ότι επιπλέον αγκάθι αποτελούν οι υπερβολικές δαπάνες του ΕΟΠΥΥ, οι οποίες απειλούν να τινάξουν τον προϋπολογισμό της τρέχουσας χρονιάς στον αέρα. Στις Βρυξέλλες, θεωρούν ότι η κατάσταση «μαζεύεται» ακόμη, χωρίς να απαιτηθεί η λήψη νέων μέτρων, αν μπει φρένο άμεσα στις ανάγκες περίθαλψης.
Δεν αλλάζει η Τρόικα – Το Δημοψήφισμα η πιο δύσκολη στιγμή για την Ευρωζώνη
Οι εκθέσεις του ΔΝΤ για «λάθη» στο ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής και στον υπολογισμό των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών, αλλά και η επιμονή του Ταμείου για «οριστική» λύση στο πρόβλημα του ελληνικού χρέους, στα πλαίσια των παραμέτρων που προαναφέρθηκαν, έχουν δημιουργήσει εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Ευρώπης. Παρόλα αυτά, αποχώρηση του Ταμείου ή η αντικατάσταση της Τρόικας δεν προβλέπεται στο ορατό μέλλον, όπως κατέστησε σαφές σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στις 20 Ιουνίου ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ. Ερωτώμενος να σχολιάσει την πρόταση που ακούγεται όλο και πιο έντονα τον τελευταίο καιρό για αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, που θα «τρέχει» τα Προγράμματα Προσαρμογής, χωρίς την παρεμβολή του ΔΝΤ, ο κ. Νταϊσελμπλουμ άφησε ανοικτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά διευκρίνισε ότι τυχόν αλλαγή του ρόλου του Μηχανισμού θα εξεταστεί στο μέλλον και ότι «ο ρόλος της Τρόικας και η συμβολή του Ταμείου σήμερα χαίρουν εκτίμησης στην Ευρωζώνη». Από την πλευρά του, ο επικεφαλής του ΕΜΣ, Κλάους Ρέγκλινγκ, αποκάλυψε ότι η χειρότερη στιγμή για τον μηχανισμό, όταν αναγκάστηκε να αναβάλλει την έκδοση ομολόγων του, ήταν η προκήρυξη δημοψηφίσματος από τον Έλληνα πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου. «Εκείνες τις ημέρες, ακόμη και η Γερμανία είχε πρόβλημα να δανειστεί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Ρέγκλινγκ, αναδεικνύοντας έτσι τον συστημικό κίνδυνο που αποτέλεσε η χώρα μας για την Ευρωζώνη.