This site is for archive purposes. Please visit www.eliamep.gr for latest updates
Go to Top

Συνέντευξη της Νίκης Τζαβέλα στο Νίκο Χρυσολωρά

«Tα ενεργειακά κοιτάσματα που διαθέτει η χώρα μας δεν θα πρέπει να μας οδηγήσουν σε υπερεκτιμήσεις και να μας καθησυχάσουν ότι λύσαμε τα οικονομικά μας προβλήματα», υποστηρίζει σε συνέντευξή της για το Παρατηρητήριο, η Ευρωβουλευτής Νίκη Τζαβέλα, μία από τις πλέον σεβαστές φωνές στις Βρυξέλλες σε ενεργειακά θέματα. «H διαδικασία εξόρυξης και αξιοποίησης των όποιων κοιτασμάτων έχουμε θα πάρει αρκετά χρόνια όχι μόνο για να υλοποιηθεί, αλλά και για να αποφέρει τυχόν κέρδη», προσθέτει η κυρία Τζαβέλα, γνωστή στα ευρωπαϊκά όργανα και ως «κυρία Σχιστόλιθος». Παράλληλα, η ευρωβουλευτής αναφέρεται εκτενώς στις γεωστρατηγικές ανησυχίες της Κομισιόν, σε περίπτωση πώλησης της ΔΕΠΑ στην Gazprom. Σημειώνεται ότι η συνέντευξη πάρθηκε πριν την κατάληξη της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ σε ναυάγιο.

 

Πώς αποτιμάτε τα αποτελέσματα της πρόσφατης Ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής για την Ενέργεια; 

Τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για την Ενέργεια ανέδειξαν καταρχήν τον στρατηγικό χαρακτήρα των ενδογενών ενεργειακών κοιτασμάτων της Ένωσης και μια νέα αυγή για την ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης: μια πολιτική φιλόδοξη αλλά ταυτόχρονα πιο πραγματιστική. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030 οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα αυξηθούν περίπου στα 771 δισ. κυβικά μέτρα και θα αντιπροσωπεύουν το 85% της κατανάλωσης. Καθίσταται λοιπόν αναγκαία όχι μόνο η αξιολόγηση όλων των πιθανών ενεργειακών κοιτασμάτων που έχει η Ε.Ε. αλλά και η ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας όπως και των διευρωπαϊκών δικτύων. Και σε αυτή τη Σύνοδο Κορυφής συζητήθηκαν οι βασικές κατευθύνσεις προς αυτή τη κατεύθυνση.

 

Στα συμπεράσματα της Συνόδου γίνεται αναφορά στην ανάγκη εκμετάλλευσης “ενδογενών” πηγών ενέργειας. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για την Ελλάδα;

Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι για πρώτη φορά -όπως ανακοίνωσε και ο Πρωθυπουργός – γίνεται ρητή αναφορά στα συμπεράσματα της Συνόδου στην εκμετάλλευση των εγχώριων πηγών ενέργειας χερσαίων και θαλάσσιων, συμβατικών και μη συμβατικών. Αυτό ωφελεί άμεσα την Ελλάδα και τη Κύπρο καθώς υπάρχουν πολύ ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη σοβαρών ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα. Το σημαντικό όμως είναι ότι με συντονισμένη προσπάθεια στις Βρυξέλλες, έχει αρχίσει να περνάει η θέση ότι οι ενεργειακοί πόροι της Ελλάδας και της Κύπρου στην Μεσόγειο είναι πρώτιστα ευρωπαϊκοί και ότι είναι στο συμφέρον της Ε.Ε. να συνεισφέρει στην ασφάλεια της εκμετάλλευσης τους.

 

Διακηρυγμένος στόχος της Ελλάδας είναι η ανακήρυξη ΑΟΖ, με σκοπό την εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στις θάλασσές της. Ποια νομίζετε ότι πρέπει να είναι τα επόμενα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση και πως μπορεί να συμβάλει η Ευρώπη;

Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στα κοιτάσματα νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο. Προς το παρών εκεί παρατηρείται η μεγαλύτερη κινητικότητα. Έχουν γίνει οι σεισμικές έρευνες και τώρα πρέπει να προχωρήσουμε στο στάδιο των δημοπρασιών. Επισημαίνεται ότι με αυτές τις κινήσεις δεν ερχόμαστε σε μετωπική σύγκρουση με την Τουρκία, αντίθετα με τις έρευνες στο Αιγαίο, όπου η Τουρκία έχει τις γνωστές τις θέσεις. Βέβαια η Ελλάδα κινείται πάντα με βάση το διεθνές δίκαιο και αυτό είναι ο σύμμαχός μας.

Από πλευράς ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην έκθεσή του για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της Ένωσης, επισημαίνει ότι το άρθρο 194 της συνθήκης της Λισαβόνας καθορίζει ότι η ΕΕ δικαιούται να λαμβάνει μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη διασφάλιση του ενεργειακού της εφοδιασμού. Αυτό σημαίνει ότι τα ενεργειακά κοιτάσματα στην Ελληνική και Κυπριακή ΑΟΖ προστατεύονται από την Ε.Ε., αν προκύψει κάποιο διπλωματικό θέμα με οποιαδήποτε τρίτη χώρα. Βάσει του άρθρου αυτού, βλέπουμε τις δραματικές παρεμβάσεις της Επιτροπής π.χ. προς την Ρωσία, όταν απειλείται ο ενεργειακός εφοδιασμός της Ε.Ε. ή όταν υπάρχει κατάχρηση θέσης ισχύος που κατέχει (όπως στο θέμα της Ουκρανίας, της Λιθουανίας και άλλων).

 

Η εκμετάλλευση σχιστολιθικού αερίου αλλάζει τις παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος. Τι συνεπάγεται η νέα πραγματικότητα για την Ευρώπη;

Προφανώς και το σχιστολιθικό αέριο έχει φέρει μεγάλες αλλαγές στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Θα μιλήσω για την περίπτωση των ΗΠΑ οπού η εκτενής εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου όχι μόνο έχει  μειώσει δραματικά τις εισαγωγές ενέργειας και την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας, αλλά έχει μειώσει δραστικά και την τιμή της ενέργειας για τον Αμερικανό πολίτη. Γνωρίζω ότι υπάρχουν αρκετές διαφορές με την Ευρώπη όπως η πυκνότητα του πληθυσμού και το ιδιοκτησιακό καθεστώς της γης και έτσι ίσως να μην έχουμε τόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα όσο στις ΗΠΑ από το σχιστολιθικό αέριο. Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο και με την πιθανότητα εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) από τις ΗΠΑ, το πιο πιθανό είναι να παρατηρήσουμε την σύγκλιση των παγκόσμιων τιμών φυσικού αερίου προς τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και περισσότερο ανταγωνισμό στην αγορά φυσικού αερίου καθώς και την αποδέσμευση μας από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που καθορίζονται από την τιμή του αργού πετρελαίου.  Ως προς τις γεωπολιτικές εξελίξεις  της επανάστασης του σχιστολιθικού αερίου υπάρχουν δύο σενάρια:

1) Το ενεργειακό κόστος σε ΗΠΑ και ΕΕ θα μειωθεί δραματικά και έτσι οι χώρες αυτές θα μπορούν να ανταγωνισθούν τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία, Τουρκία κλπ) οι οποίες μάλλον θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη συμβατική ενέργεια (πετρέλαιο, φυσικό αέριο). Σε πολιτικό επίπεδο η Δύση για πρώτη φορά μπορεί να αποστασιοποιηθεί τόσο από την ενεργειακή εξάρτηση της Μέσης Ανατολής / Βόρειας Αφρικής (γεγονός που εξηγεί την Αραβική Άνοιξη), αλλά επίσης η Δύση μπορεί να αποστασιοποιηθεί από την Αραβο-ισραηλινή διαμάχη η οποία πυροδότησε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τέλος η Δύση και ειδικά η ΕΕ μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τις συμβατικές ενεργειακές πηγές της Ρωσίας, η οικονομία της οποίας θα δεχθεί μεγάλο πλήγμα.

2) Το άλλο σενάριο υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ δεν θα έχουν πια ενεργειακή εξάρτηση από τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, τα νέα δεδομένα στην ενεργειακή αγορά παρουσιάζουν νέες προκλήσεις για τις Δυτικές χώρες στον Αραβικό κόσμο, διότι η πιθανή διεθνής εξισορρόπηση της τιμής του φυσικού αερίου θα λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για μεταρρυθμίσεις, π.χ. στην φορολογία. Ας μην ξεχνάμε ότι λόγω της υψηλής παράγωγης φυσικού αερίου σε χώρες όπως το Μπαχρέιν και τη Σαουδική Αραβία, η φορολογία στο μέσο πολίτη ήταν χαμηλή και τα καθεστώτα αυτών των χωρών γλιτώσανε από τις εξελίξεις της Αραβικής Άνοιξης. Έτσι, δεν πρέπει να θεωρούμε ως δεδομένη την απόσυρση των ΗΠΑ και των δυτικών δυνάμεων από την Μέση Ανατολή, αφού τα δυτικά συμφέροντα θα θέλουν να διασφαλίσουν τους εμπορικούς διαδρόμους. Επίσης μην ξεχνάμε ότι η Σαουδική Αραβία είναι σημαντικός παράγοντας σε ότι αφορά την αντιμετώπιση του Ιράν.  Με αυτά τα δεδομένα, παρακολουθούμε την δημιουργία μιας νέας πρόκλησης σε θέματα ασφάλειας.

 

Εκτιμάτε ότι η Ελλάδα έχει επαρκή αποθέματα σχιστολιθικού αερίου και υδρογονανθράκων ώστε να καταστεί κάποια στιγμή στο μέλλον ενεργειακά αυτόνομη; Ή μήπως θα πρέπει να στρέψει την προσοχή της στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, λόγω και του ευνοϊκού κλίματος που διαθέτει; 

Δεν πρέπει να το κοιτάμε το θέμα ως “είτε το ένα”, “είτε το άλλο”. Χρειαζόμαστε ένα ισορροπημένο ενεργειακό μείγμα. Θα χρειαστούν όλες οι μορφές ενέργειας. Η νέα γραμμή που περνάει στις Βρυξέλλες είναι ότι πλέον το κάθε κράτος μέλος θα παράγει ενέργεια σύμφωνα με τις δυνατότητες του. Αυτή είναι μια πιο ρεαλιστική και ορθολογική κατεύθυνση, αφού με προηγούμενες λογικές πολλές χώρες – ιδιαίτερα στην ανατολική Ευρώπη – δυσκολεύονταν να ανταπεξέλθουν στους δεσμευτικούς στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παραδείγματος χάριν, η Πολωνία έχει κάρβουνο και σχιστόλιθο. Δεν έχει μεγάλες δυνατότητες για ανάπτυξη παραγωγής ανανεώσιμων από τον ήλιο. Πρέπει να αξιοποιήσει αυτές της τις πηγές και έτσι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές μπορούν να κατευθυνθούν σε χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, που έχουν άπλετο περιθώριο εκμετάλλευσης τους λόγω του κλίματός. Συνολικά η Ευρώπη, αξιοποιώντας χωρίς αγκυλώσεις όλες τις ενεργειακές δυνατότητες θα μπορούσε να καταστεί σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης, αλλά μακροπρόθεσμα. Όσον αφορά τα Ελληνικά αποθέματα σχιστόλιθου, δεν γνωρίζουμε τι ποσότητες υπάρχουν ακριβώς. Το ΙΓΜΕ όμως ανακοίνωσε πρόσφατα ότι υπάρχουν κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου στην Ήπειρο και τη Θράκη.

 

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστιες επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι επιδοτήσεις μειώνονται και ο σχιστόλιθος δημιουργεί μία νέα πραγματικότητα; Νομίζετε ότι φτάνουμε σε “τέλος εποχής” για τις ΑΠΕ; Τι σημαίνει αυτό για το περιβάλλον; 

Είναι γεγονός ότι η Ευρώπη έχει γίνει πρωτοπόρος στην παραγωγή ενέργειας από τις ΑΠΕ, βάζοντας μάλιστα δεσμευτικούς στόχους στα κράτη μέλη της για επενδύσεις στις ΑΠΕ. Όμως η εγκατάσταση και χρήση των ΑΠΕ είναι υπερβολικά κοστοβόρα και βασίζεται ιδιαίτερα σε κρατική χρηματοδότηση και επιδοτήσεις από φόρους. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης όμως η τιμή της ακριβής αυτής ενέργειας ενισχύει τις συνθήκες “ενεργειακής φτώχειας” σε αρκετές χώρες της Ε.Ε. με αποκορύφωμα τις εξελίξεις στη Βουλγαρία όπου είδαμε πως ο λαός ανάγκασε τη κυβέρνηση Μπορίσοφ να παραιτηθεί εξαιτίας των αντιδράσεων για τις ανεξέλεγκτες τιμές της ενέργειας. Πρέπει να είμαστε πιο έξυπνοι στις επενδύσεις και στην τοποθέτηση των έργων ανανεώσιμων πηγών και αυτό απαιτεί μια Ευρωπαϊκή προσέγγιση και έναν πανευρωπαϊκό στόχο για τις ΑΠΕ, κάτι το οποίο συμφωνήθηκε στην πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις ΑΠΕ και αποτελεί αλλαγή πολιτικής – δηλαδή από δεσμευτικούς στόχους σε κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά, σε έναν δεσμευτικό πανευρωπαϊκό στόχο.

Οι ΑΠΕ είναι σημαντικές για το μελλοντικό ενεργειακό μίγμα της Ε.Ε. αλλά ειδικά αυτή την περίοδο που οι λαοί υποφέρουν, δεν πρέπει να είμαστε δογματικοί και να αποκλείουμε την αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας, πάντα βέβαια με τις πιο προηγμένες μεθόδους οι οποίες θα σέβονται το περιβάλλον. Σ΄ αυτό έχουμε την τεχνολογία με το μέρος μας. Ο σχιστόλιθος λοιπόν, σαφέστατα δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα για το ενεργειακό μέλλον στην Ευρώπη – όπως ακριβώς έκανε και στις ΗΠΑ. Θα το δούμε στη πράξη πολύ σύντομα.

 

Στις εν εξελίξει διαδικασίες αποκρατικοποίησης των ενεργειακών μονοπωλίων της Ελλάδας (ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΔΕΗ), η κυβέρνηση προσπαθεί να συγκεντρώσει τα υψηλότερα δυνατά έσοδα από τις πωλήσεις των κρατικών εταιρειών. Συμφωνείτε με αυτή τη λογική, ή θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και γεωστρατηγικοί παράγοντες; Ποιο είναι το κλίμα που επικρατεί στις Βρυξέλλες γύρω από αυτό το ζήτημα; 

Συμφωνώ στο ότι η αποκρατικοποίηση των ενεργειακών μονοπωλίων θα επιφέρει ευελιξία στην ενεργειακή αγορά της Ελλάδας, παρόλα αυτά όμως θα πρέπει να ληφθούν σαφέστατα υπόψη οι γεωστρατηγικοί παράγοντες. Πολλή συζήτηση έχει ανοίξει στις Βρυξέλλες για την πώληση της ΔΕΠΑ: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τη μία πιέζει για άμεση αποκρατικοποίηση της ενώ ταυτόχρονα δεν βλέπει με καλό μάτι την εξαγορά της από τη Ρωσική Gazprom, λόγω φόβων για δημιουργία μονοπωλίου, αλλά λαμβάνοντας υπόψη και τη γεωστρατηγική σημασία μιας τέτοιας κίνησης. Ενώ δηλαδή η Ε.Ε. επιθυμεί ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία, αν επιτραπεί η συγκεκριμένη εξαγορά, δίνουμε στη Ρωσία μεγαλύτερη πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή αγορά.

 

Θεωρείτε ότι η παραγωγή ενέργειας (ΑΠΕ, offshore, σχιστόλιθος) μπορεί να οδηγήσει τη χώρα μας στην έξοδο από την κρίση; Και ποια είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση;

Παρόλο που είμαι πολύ αισιόδοξη όσον αφορά τα ενεργειακά κοιτάσματα που διαθέτει η χώρα μας νομίζω ότι δεν θα πρέπει αυτά να μας οδηγήσουν σε υπερεκτιμήσεις και να μας καθησυχάσουν ότι λύσαμε τα οικονομικά μας προβλήματα. Δυστυχώς η διαδικασία εξόρυξης και αξιοποίησης των όποιων κοιτασμάτων έχουμε θα πάρει αρκετά χρόνια όχι μόνο για να υλοποιηθεί, αλλά και για να αποφέρει τυχόν κέρδη. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθεί και να εφαρμοστεί ένα νέο ορθολογικό και μοντέρνο νομοθετικό πλαίσιο για τους υδρογονάνθρακες, για να εξασφαλίσουμε το κοινό συμφέρον.  Προς το παρόν πρέπει με σταθερά βήματα να επιβεβαιωθούν οι ποσότητες που διαθέτουμε από το κάθε τι και αργότερα να προχωρήσουμε σε συμφωνίες με εταιρίες που διαθέτουν την κατάλληλη τεχνογνωσία για την εκμετάλλευση του υπεδάφους, ακριβώς όπως κάνανε και στη Κύπρο με τα θετικά αποτελέσματα που γνωρίσουμε.

 

Οι ευρωεκλογές του 2014 θα γίνουν πιθανότατα σε συνθήκες βαθειάς οικονομικής κρίσης. Φοβάστε ότι θα επικρατήσει η ψήφος οργής; Και τι συνέπειες θα έχει αυτό για την Ελλάδα; 

Νομίζω ότι θα υπάρξει πόλωση διότι θα είναι η πρώτη εκλογική αναμέτρηση μετά τις εθνικές εκλογές του 2012. Αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει χαλαρή ψήφος. Η Ευρώπη βρίσκεται στο κέντρο της επιβίωσης των πολιτών της. Ίσως μάλιστα να είναι και η πρώτη φορά που θα έχουμε πραγματικές ευρωεκλογές, με ουσιαστικά θέματα καθαρά ευρωπαϊκής πολιτικής. Αυτή τη φορά, μιας και η συζήτηση για την Ε.Ε. έχει πάρει διαφορετικές διαστάσεις τα τελευταία τρία χρόνια στην Ελλάδα, θα μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε περισσότερο για την θέση, τα συμφέροντα και τη σημασία της συμμετοχής της χώρας μας στην Ε.Ε. Νομίζω πάντως ότι σε ένα χρόνο από τώρα θα βρισκόμαστε ήδη στην τελική ευθεία των μεταρρυθμίσεων και πιστεύω ότι ο κόσμος θα αρχίσει να βλέπει με μια νότα αισιοδοξίας την πορεία της Ελληνικής οικονομίας.