Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) Η Ελληνική Οικονομία 1/15, Τριμηνιαία Έκθεση, Αρ. Τεύχους 79, 21 Απριλίου 2015.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Σταθεροποίηση της μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας το τρέχον έτος
Ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας σταθεροποιήθηκε στο τελευταίο τρίμηνο του 2014 στο επίπεδο του αμέσως προηγούμενου τριμήνου, όμως ως συνισταμένη ελαφρώς διαφορετικών τάσεων στις σημαντικότερες οικονομικές ζώνες και χώρες από ότι στο τρίτο τρίμηνο. Στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ σημειώθηκε στο καταληκτικό τρίμηνο πέρυσι αύξηση του ΑΕΠ της τάξης του 1,8% για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο. Μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, η ευρύτερη αλλαγή στο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ έλαβε χώρα στην Ιαπωνία, όπου η ύφεση εξασθένησε σχεδόν κατά μια ποσοστιαία μονάδα, στο -0,4%. Μικρή επιβράδυνση της ανάπτυξης σημειώθηκε στις ΗΠΑ (από 2,7% στο γ’ τρίμηνο σε 2,5%), ενώ η οριακή επιτάχυνση στην Ευρωζώνη διαμόρφωσε το σχετικό ρυθμό πλησίον του 1,0%. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες φαίνεται ότι έχασαν ακόμα λίγη από τη δυναμική τους, με την ανάπτυξη στη Βραζιλία και το Μεξικό να είναι υποτονικότερη της αναμενόμενης, ενώ ευοδώθηκαν μερικώς οι προσδοκίες ταχύρυθμης επέκτασης των επενδύσεων στην Κίνα. Στο σύνολο του 2014, το παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν 3,4% υψηλότερο από ότι το 2013, κατά το οποίο αυξήθηκε με την ίδια ταχύτητα, σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Στις ισχυρότερες οικονομίες η ανάπτυξη επιταχύνθηκε πέρυσι στο 1,8%, από 1,4% ένα χρόνο νωρίτερα. Αντιθέτως, χαμηλότερος σε σχέση με πρόπερσι ήταν ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ στις αναδυόμενες – αναπτυσσόμενες οικονομίες (4,6% έναντι 5,0%).
Οι τάσεις που εκδηλώθηκαν στις βασικές οικονομικές ομάδες κρατών κατά την περασμένη χρονιά εκτιμάται ότι θα διατηρηθούν το τρέχον έτος. Συγκεκριμένα στις αναπτυγμένες οικονομίες, αυτές της Ευρωζώνης θα επωφεληθούν από τις θετικές επενέργειες της πτώσης της τιμής του πετρελαίου στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων. Ώθηση από την υποτίμηση του ευρώ θα δεχθούν οι εξαγωγές, ενώ τις επενδύσεις θα τονώσουν, περάν των μεγαλύτερων περιθωρίων κέρδους, τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως η «ποσοτική χαλάρωση». Στις ΗΠΑ, εγχώριοι παράγοντες, όπως η ιδιαίτερα ήπια δημοσιονομική πολιτική, η σαφής αναθέρμανση της αγοράς ακινήτων και τα καλύτερα των αναμενόμενων αποτελέσματα των επιχειρήσεων πέρυσι, θα υπεραντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της ανατίμησης του δολαρίου, κυρίως στην διεθνή ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών, οδηγώντας σε νέα επιτάχυνση της ανάπτυξης. Οι περυσινές αρνητικές επιδράσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής στην Ιαπωνία έχουν οδηγήσει με αναβολή της προγραμματισμένης για φέτος νέας αύξησης του φόρου κατανάλωσης για το 2017. Σε συνδυασμό με τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, η χώρα θα επιτύχει την οικονομική της ανάκαμψη. Υπό αυτά τα δεδομένα και τις προοπτικές, η αύξηση του ΑΕΠ στις αναπτυγμένες οικονομίες φέτος θα ξεπεράσει το 2,0%.
Στην πλευρά των αναπτυσσόμενων οικονομιών, οι αρχές στην Κίνα δίνουν έμφαση περισσότερο στον περιορισμό δυνητικών διαταρακτικών παραγόντων, παρά στην επίτευξη όσο το δυνατόν ταχύτερης ανάπτυξης. Σε αυτό το πλαίσιο, θα επιβραδυνθούν η πιστωτική επέκταση, η κατασκευή κατοικιών και οι επενδύσεις, με αντίστοιχο αντίκτυπο στο ρυθμό ανάπτυξης. Ισχυρό πλήγμα από την πτώση της τιμής του πετρελαίου, αλλά και τις διεθνείς κυρώσεις εξαιτίας της στρατιωτικής διένεξης στην Ουκρανία, που έχουν οδηγήσει σε απώλεια εμπιστοσύνης και υποτίμηση του ρουβλιού, θα δεχθεί η Ρωσική οικονομία, παρουσιάζοντας σημαντική ύφεση. Στον αντίποδα, οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στην Ινδία και η υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου ευνοούν τη μεγέθυνση της οικονομίας της. Συνολικά, ο ρυθμός μεγέθυνσης των αναπτυσσόμενων χωρών θα επιβραδυνθεί περαιτέρω φέτος, ξεπερνώντας ελαφρώς το 4,0%. Σε συνδυασμό με την επιτάχυνση των ανεπτυγμένων οικονομιών, εκτιμάται ότι η διεύρυνση του παγκόσμιου ΑΕΠ θα είναι για τρίτη συνεχόμενη χρονιά της τάξης του 3,5%, ενδεχομένως λίγο μικρότερη.
Επιβράδυνση της ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία στα τέλη του 2014
Η αύξηση του ΑΕΠ εγχωρίως επιβραδύνθηκε ελαφρώς στο τελευταίο τρίμηνο του 2014, στο 1,3%, έναντι ρυθμού ανόδου 1,5% στο προηγούμενο τρίμηνό του και ύφεσης 2,8% στο τέταρτο τρίμηνο του 2013. Πάρα ταύτα, η ελληνική οικονομία ανέκαμψε ελαφρώς πέρυσι, μετά από έξι χρόνια ύφεσης, επιτυγχάνοντας ανάπτυξη της τάξης του 0,7%, σε αντίθεση με το 2013, στη διάρκεια του οποίου το προϊόν της υποχώρησε κατά 4,0%. Η αύξηση του ΑΕΠ στα τέλη του περασμένου έτους μετριάστηκε από την ηπιότερη αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών. Από την άλλη πλευρά, η άνοδος των εξαγωγών διευρύνθηκε περαιτέρω, από περισσότερες εξαγωγές αγαθών, με την υψηλή αύξηση στις εξαγωγές υπηρεσιών να συνεχίζεται. Ωστόσο, η βελτίωση στο ισοζύγιο του εξωτερικού τομέα από τη μεγαλύτερη σε τρίμηνο του 2014 άνοδο των εξαγωγών αναχαιτίστηκε από την ισχυρή αύξηση των εισαγωγών, με αποτέλεσμα την αρνητική επίδραση του ισοζυγίου στη μεταβολή του ΑΕΠ κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Αναλυτικά σε ότι αφορά τις τάσεις στις επιμέρους συνιστώσες του ΑΕΠ το 2014, η εγχώρια κατανάλωση ήταν 1,0% υψηλότερη σε σχέση με το 2013, κατά το οποίο υποχώρησε κατά 3,2%. Η αύξηση των καταναλωτικών δαπανών των νοικοκυριών καθ’ όλη τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς, κατά 1,4%, έδωσε την ανοδική ώθηση στην εγχώρια κατανάλωση. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση του δημόσιου τομέα, σημείωσε μικρή υποχώρηση (-0,8%), έναντι σαφώς μεγαλύτερης μείωσης το 2013 (-5,1%).
Η διεύρυνση των επενδύσεων στο τέταρτο τρίμηνο του 2014 (+4,0%), που ήταν η μεγαλύτερη από το πρώτο τρίμηνο του 2010, περιόρισε τη μείωσή τους στο σύνολο του προηγούμενου έτους στο 2,3%, έκταση αρκετά μικρότερη σε σύγκριση με το 2013 (16,5%). Όμως, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, στα οποία η πτώση των επενδύσεων οφειλόταν στη συρρίκνωση του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου, πέρυσι προήλθε από τη μείωση των αποθεμάτων στη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, συνολικά κατά €865 εκατ. Μάλιστα, η δημιουργία πάγιου κεφαλαίου αυξήθηκε το 2014 για πρώτη φορά από το 2008, κατά 3,0%, έναντι υποχώρησης πρόπερσι κατά 9,5%. Μεταξύ των βασικών κατηγοριών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, πτωτικά κινήθηκε μόνο η κατασκευή κατοικιών, κατά 51,5%, με ισχυρότερη αύξηση αυτή στον εξοπλισμό μεταφορών (+78,1%).
Η άνοδος των εξαγωγών διευρύνθηκε στο τελευταίο τρίμηνο του 2014, φθάνοντας για πρώτη φορά στο περασμένο έτος σε διψήφιο ποσοστό (+10,3%), με τη μέση αύξηση πέρυσι να είναι της τάξης του 8,8%, έναντι μόλις 1,5% το 2013. Στις εξαγωγές αγαθών σημειώθηκε αύξηση κατά 5,2% την προηγούμενη χρονιά, υπερδιπλάσια από ότι το ένα έτος νωρίτερα (+2,2%). Η διεύρυνση των εξαγωγών υπηρεσιών έφτασε το 12,7% στο σύνολο του 2014 και ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη από το 2000, μετά από εκείνη το 2004. Κατόπιν της πολύ καλής χρονιάς για τις ελληνικές εξαγωγές, η αξία τους έφτασε τα €56,1 δισεκ. (τιμές έτους 2010) και ήταν περίπου €2,3 δισεκ. μικρότερη από το διαχρονικά μέγιστο επίπεδο του 2008.
Η αναθέρμανση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου οδήγησαν σε σταδιακή κλιμάκωση της εισαγωγικής ζήτησης, κυρίως για αγαθά, με την αύξηση των εισαγωγών να φθάνει το 17,9% στο τελευταίο τρίμηνο του 2014. Η διεύρυνση των εισαγωγών πέρυσι ήταν της τάξης του 7,4%, σε αντίθεση με την υποχώρησή τους κατά 2,9% το 2013. Οι εισαγωγές αγαθών ήταν 8,4% υψηλότερες πέρυσι, κατόπιν οριακής μείωσης ένα χρόνο πριν (-0,9%). Ηπιότερη ήταν η άνοδος των εισαγωγών υπηρεσιών (+3,1%), μετά την έντονη συρρίκνωσή τους το 2013 (-10,6%). Η ευρύτερη αύξηση των εξαγωγών σε σχέση με αυτή των εισαγωγών, περιόρισε το έλλειμμα του εξωτερικού τομέα για έβδομο έτος, έστω οριακά, κατά 0,2% ή €380 εκατ., στα €4,2 δισεκ. (2,2% του ΑΕΠ).
Σχετικές αναρτήσεις:
- Ιωαννίδης, Σ. & Γιωτόπουλος, Ι. (2015) Η Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα 2013-14: Η Δυναμική της Νεανικής Επιχειρηματικότητας, Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Μάρτιος.
- IOBE (2014) “Η Ελληνική Οικονομία 2/2014“, Τριμηνιαία Έκθεση, Αρ. Τεύχους 76, Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών, Ιούλιος 2014.
- ΙΟΒΕ (2014) “Η Ελληνική Οικονομία 1/2014“, Αθήνα: Ίδρυμα Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών, Απρίλιος.