Λυμπεράκη, Α. & Τήνιος, Π. (2014) “Απολογισμός μιας πενταετίας κρίσης: ΤΙΝΑ και ξεΤΙΝΑ“, The Athens Review of Books – Αθηναϊκή Επιθεώρηση του Βιβλίου, 01 Δεκεμβρίου.
Από τι θα κριθούν και τι θα κρίνουν οι επόμενες εκλογές; Όσο και να προσπαθούν τα παραπολιτικά να μας πείσουν για συνωμοσίες και κρυφούς άσσους, οι εκλογές θα κριθούν από καθαρές απαντήσεις στα μεγάλα θέματα. Αυτά, δηλαδή, που αντιμετωπίζονται με μισόλογα και υπεκφυγές στον καθημερινό πολιτικό λόγο είναι εκείνα που μετράνε και θα μετρήσουν και στην κάλπη.
Η αφετηρία του δικού μας προβληματισμού ήταν το ερώτημα ενός καλού φίλου, πολιτικού επιστήμονα (δηλαδή μη οικονομολόγου) που δεν ζει στην Ελλάδα αλλά παρακολουθεί τις συζητήσεις και τις εξελίξεις. Μας είπε: «Όλοι περίπου συμφωνούν πως η κατάσταση της Ελλάδας το 2009 δεν ήταν διατηρήσιμη. Για να ξεφουσκώσει η φούσκα, θα έπρεπε να φτωχύνει η χώρα κατά 30%. Αυτό έπρεπε να γίνει και αυτό ακριβώς έγινε. Ίσως όχι με τον καλύτερο τρόπο, πάντως τώρα μπορούμε πλέον να προχωρήσουμε». Κάτι δηλαδή σαν τον άγιο Χριστόφορο, ο οποίος πήρε στους ώμους του τον Χριστό από τη μια όχθη του αφρισμένου ποταμού και τον πέρασε απέναντι.
Αν η ερμηνεία αυτή είναι σωστή, όποιοι κι αν διαχειρίζονταν την κρίση δεν θα μπορούσαν παρά να μειώσουν το ΑΕΠ κατά το ίδιο περίπου ποσοστό. Ουσιαστικά απηχεί την αγαπημένη ρήση της Μ. Θάτσερ στη δεκαετία του 1980: την περιλάλητη ΤΙΝΑ (There Is No Alternative).
Η θέση περί αναπόφευκτου ξεφουσκώματος έχει μια ελκυστική και αφοπλιστική απλότητα. Αντιβαίνει, όμως, στην πηγαία πεποίθηση που οφείλουν να έχουν οι χρήσιμοι οικονομολόγοι – πως κάθε απόφαση έχει εναλλακτικές και τίποτα δεν είναι μονόδρομος. Ποιες, όμως, ήταν και είναι οι εναλλακτικές αυτές στη συγκεκριμένη περίπτωση της ελληνικής κρίσης; Πόσο μοιραίο ήταν να φτωχύνουμε κατά 30%;
Για να μη χαθούμε στις λεπτομέρειες, αλλά να απαντήσουμε το κρίσιμο ερώτημα, παραθέτουμε σε σχηματική και απλουστευμένη μορφή έναν Πίνακα με τρεις στήλες, δηλαδή τις απόψεις τριών συνεκτικών ερμηνειών (ρευμάτων σκέψης) που συναντάμε καθημερινά.
Πρώτον, την επίσημη γραμμή ΤΙΝΑ: αυτοί είναι οι απολογητές.
Το αντίπαλο δέος έχει κι αυτό τη δική του ΤΙΝΑ, την ΞεΤΙΝΑ: αυτοί είναι οι νοσταλγοί και ρεβιζιονιστές.
Διαφωνούν και με τους δύο, όπως συνήθως (αλλά όχι πάντα), οι μεταρρυθμιστές.
Σε ποια θέματα πρέπει να αναζητήσουμε τις τοποθετήσεις της κάθε αντίληψης; Σε αυτό απαντούν οι σειρές του Πίνακα. Συνοψίζουν τις θέσεις της καθεμιάς αντίληψης για το πώς και αν περάσαμε από τη μια όχθη της κρίσης στην άλλη, από το 2009 μέχρι σήμερα. Με άλλα λόγια, την ερμηνεία της πιο κρίσιμης για την οικονομική ιστορία της Ελλάδας πενταετίας, από το 2009 ως το 2014: τα προβλήματα του 2009, την κατάσταση στα τέλη του 2014, την προοπτική πέραν του 2015, αλλά και το ταμείο: τι καταφέραμε, αλλά και τι θα θέλαμε να είχαμε καταφέρει.
Για να μην γενικολογούμε, αρχίζουμε από το τριπλό πρόβλημα του 2009:
— Δεν υπήρχαν λεφτά για μισθούς και συντάξεις (δημοσιονομικό έλλειμμα).
— Δεν υπήρχαν λεφτά για να πληρώσουμε εισαγωγές (ισοζύγιο πληρωμών).
— Δεν υπήρχαν λεφτά και αποταμιεύσεις για επενδύσεις (αναπτυξιακό έλλειμμα).
Από την απάντηση στα τρία αυτά θέματα μπορεί να συναχθεί πόσο ήταν το «αναγκαίο» και πόσο το «καθ’ υπέρβαση» κόστος της προσαρμογής. Το σημείο αυτό απλοποιούν οι δύο εκδοχές της ΤΙΝΑς. Οι απολογητές θεωρούν –σαν τον Βολταίρο– ότι είμαστε στον καλύτερο από όλους τους δυνατούς κόσμους, ενώ οι ρεβιζιονιστές στον χειρότερο. Στη μια περίπτωση το υπερβάλλον κόστος είναι μηδέν, στην άλλη είναι όσο μας λείπει από το 2009 και την προέκταση της τότε ανάπτυξης που διακόπηκε απότομα.
Σχετικές αναρτήσεις:
- Τσακανίκας, Α. (2014) “«Παράθυρο ευκαιρίας» για την ελληνική οικονομία, Προς ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο για την χώρα“, Foreign Affairs Hellenic Edition, 25 Ιουνίου.
- Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (2014) “Οι Πολιτικές που Χρηματοδοτούνται από τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό και η Ελληνική Οικονομία – Τελική Έκθεση: Δεκέμβριος 2013-Μάρτιος 2014“, Μελέτη κατ’ ανάθεση από την Τράπεζα της Ελλάδος, Διεύθυνση: Αχιλλέας Μητσός, Αθήνα: Απρίλιος.
- Χατζηεμμανουήλ, Χ. (2014) “Η Τρόικα, η κυβέρνηση και η τέχνη τού εφικτού – Στόχοι, αναγκαιότητες και περιορισμοί της ελληνικής στρατηγικής απέναντι στους δανειστές“, Foreign Affairs Hellenic Edition, 16 Μαΐου.